وضعیت شاخص سقف شیشه ای، گزارش اکونومیست 2024

مقدمه

حالا زمان پرداختن به سقف شیشه ای است! پیش تر در مقاله ای با عنوان “تاثیر عقده سیندرلا بر اقتصاد زنان” درباره وضعیت مشارکت اقتصادی زنان و عوامل تاثیرگذار روی آن صحبت کرده ایم. این خبر در ادامه همین موضوع ترجمه ایست از آخرین گزارش اکونومیست درباره نقش و تاثیر زنان در نیروی کار که در تاریخ 6 مارچ 2024 به بهانه روز جهانی زنان منتشر شده است.

ابتدا نگاهی به مفاهیم سقف شیشه ای و شکاف جنسیتی می اندازیم:

سقف شیشه ای یا Glass-Ceiling: (منبع)

سقف شیشه‌ای استعاره‌ای است که معمولاً برای افراد با جنسیت‌های حاشیه‌ای به کار می‌رود. بمنظور نشان دادن یک مانع نامرئی استفاده می‌شود که از رشد جمعیت تحت ستم از سطح معینی در یک سلسله مراتب ممانعت می کند.

سقف شیشه ای هر چقدر هم نامرئی بیان شود، در واقع مانعی است که غلبه بر آن دشوار است. این استعاره برای اولین بار توسط فمینیست ها با اشاره به موانع موجود در مشاغل زنان با موفقیت بالا مورد استفاده قرار گرفت. آن را مرلین لودن طی یک سخنرانی در سال 1978 ابداع کرد.

شکاف جنسیتی یا Gender Gap: (منبع)

بعنوان نابرابری نسبی بین افراد با جنسیت‌های مختلف، در بخش‌های مختلف در بسیاری از جوامع منعکس شده است. بین زن و مرد (در فرهنگ های مردسالار موجود) تفاوت هایی وجود دارد که در دستاوردها یا نگرش های اجتماعی، سیاسی، فکری، فرهنگی، علمی یا اقتصادی منعکس می شود.

شکاف جنسیتی موجب نابرابری ها در سطوح مختلف بواسطه برداشت موجود از جنسیت افراد می شود.

آیا شرایط کار برای زنان بهتر شده است؟

«شاخص سقف شیشه ای» اکونومیست سرنخ هایی را ارائه می دهد. هر سال، به مناسبت روز جهانی زن در 8 مارس، اعداد و ارقام را بر روی ده شاخص – از مشارکت در نیروی کار و حقوق گرفته تا مرخصی والدین با حقوق و نمایندگی سیاسی – برای 29 عضو OECD، باشگاهی از کشورهای عمدتا ثروتمند، بررسی می کنیم. از زمانی که ما در سال 2013 شروع کردیم، سرعت تغییرات بسیار کند یا متوقف شده، اما در بیشتر جاها همه چیز حداقل در جهت درست در حال حرکت است. نمودار زیر نشان می‌دهد که در چه بخش هایی فرصت‌های حرفه‌ای زنان نسبت به مردان شباهت بیشتری دارد.

• یادداشت مترجم:

کشورهای OECD منظور کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی است. این سازمان در 1948 شروع به فعالیت کرد که در 1961 به نام و هویت فعلی تغییر ساختار داد. کشورهای عضو این سازمان را می توانید اینجا ببینید.

ایسلند برای دومین سال متوالی اول شد. در واقع، کشورهای شمال اروپا همیشه در صدر این شاخص قرار داشته اند و در تمام معیارهای ما امتیاز بالایی کسب کرده اند.

پایین نمودار نیز حس آشنا دارد: زنان در کره جنوبی، ژاپن و ترکیه هنوز با بزرگترین موانع محل کار روبرو هستند. استرالیا و لهستان بزرگترین پیشروان بودند که هر دو نسبت به سال گذشته پنج پله صعود کردند. ده نمودار ما در زیر نگاه دقیق تری به هر شاخص نشان می دهد. (این نمودارها پویا هستند برای مشاهده به منبع اصلی مقاله در اکونومیست مراجعه کنید)
سه مورد اول به طور کلی مشارکت اقتصادی را اندازه گیری می کنند. تقریباً در هر کشوری تعداد زنان بیشتری نسبت به مردان از دانشگاه فارغ التحصیل می شوند. با این حال آنها سهم کمتری از نیروی کار در شاخص ما را تشکیل می دهند. این امر در ترکیه، یونان و ایتالیا که کمتر از دو سوم زنان بالغ در آنها شاغل هستند، بیشتر قابل توجه است.

شکاف در نرخ مشارکت نیروی کار به این معنی است که زنان کمتری از نردبان شرکت بالا می‌روند، که به شکاف دستمزد جنسیتی منجر می‌شود. در کشورهای OECD زنان حدود 12 درصد کمتر از مردان درآمد دارند.

سه شاخص بعدی پیشرفت زنان در کسب و کار را نشان می دهد. در میان افرادی که در آزمون GMAT شرکت کردند، یعنی آزمون ورودی دوفاکتو برای برنامه‌های MBA، سهم زنان کمی کاهش یافت. اما حضور زنان در نقش‌های مدیریت ارشد در کشورهای OECD به 34.2 درصد رسید که نسبت به سال گذشته 33.8 درصد افزایش داشت. سوئد، آمریکا و لهستان به ویژه در این اقدام چشمگیر هستند، به طوری که زنان بیش از 40 درصد مشاغل سطح بالا را در اختیار دارند. در ژاپن و کره جنوبی این نسبت به ترتیب 15 و 16 درصد ناامیدکننده است.

سهم اعضای هیئت مدیره شرکت که زن هستند برای اولین بار در کشورهای OECD به 33 درصد رسید. در اتحادیه اروپا زنان باید تا سال 2026، 40 درصد از مدیران هیئت مدیره را تشکیل دهند. تاکنون تنها پنج عضو از 22 عضو اتحادیه اروپا در شاخص ما به این هدف رسیده اند (و همه آنها از آن فراتر رفته اند).

• یاددداشت مترجم:

در اینجا نیاز داریم با یک اصطلاح دیگر آشنا شویم. تبعیض مثبت یا positive discrimination : 

عمل مزیت دادن به گروه هایی در جامعه که اغلب به دلیل نژاد، جنسیت و غیره با آنها ناعادلانه رفتار می شود.

به منظور تسریع فرآیند کاهش شکاف جنسیتی کشورها، سازمانها، نهادها و… برنامه هایی برای تبعیض مثبت در نظر می گیرند تا به این گروهها فرصت بیشتری برای حضور بدهند. چرا که بدون این شرایط در فرهنگ فعلی مردسالار و نابرابر، این گروهها فرصت نقش آفرینی پیدا نمی کنند و جامعه از بخشی از سرمایه های انسانی خود محروم می ماند.

تاثیر ازدواج روی اشتغال زنان

تشکیل خانواده می تواند ماندن در نیروی کار را برای بسیاری از زنان سخت کند (مساله ای به نام مجازات مادری). دو عامل می تواند به آنها در انجام هر دو کمک کند:

مرخصی سخاوتمندانه والدین و مراقبت از کودک مقرون به صرفه.

مدت مرخصی زایمان با حقوق بسیار متفاوت است: مجارستان، یونان، اسلواکی و شمال اروپا سخاوتمندانه هستند. آمریکا تنها کشور ثروتمندی است که دولت آن کارفرمایان را ملزم نمی کند که حداقل مرخصی را به مادران جدید ارائه دهند. مرخصی برای پدران نیز مهم است – به تقسیم بار مراقبت از کودک بین والدین کمک می کند. ژاپن و کره جنوبی برای تشویق زنان بیشتر به ورود به نیروی کار، سخاوتمندانه ترین سیاست های مرخصی پدری را در کشورهای OECD (به ترتیب با 31 و 22 هفته، زمانی که برای دستمزد کامل تعدیل می شود) وضع کرده اند، اگرچه تعداد کمی از پدران تازه وارد خانه نشینی را انتخاب می کنند.

یکی دیگر از اقدامات برای والدین هزینه مراقبت از کودک است. انجمن فاوست، یک گروه کمپین برابری جنسیتی، اخیراً تخمین زده است که 250000 مادر انگلیسی با کودکان زیر چهار سال نیروی کار را ترک کرده اند. در مطالعه آن هزینه مراقبت از کودک و عدم انعطاف کارفرما ذکر شده است. هزینه های مراقبت از کودکان حدود 25 درصد از متوسط دستمزد در بریتانیا را در مقایسه با میانگین 14 درصد در کشورهای OECD به خود اختصاص می دهد.

• یادداشت مترجم:

مجازات مادری یا motherhood penalty بهایی است که زنان برای رشد خانواده خود در زمانی که در نیروی کار هستند می پردازند. آمارها نشان می دهد که مادران در نیروی کار کمتر برای نقش های جدید و ترفیع انتخاب می شوند، حقوق کمتری دریافت می کنند و استانداردهای بالاتری نسبت به پدران و غیر مادران برایشان اعمال می شود.

وضعیت زنان در حوزه سیاست

بالاخره به سیاست رسیدیم. مطالعات نشان داده است که زنانِ بیشتر در رهبری سیاسی منجر به تمرکز بیشتر بر حقوق زنان و سیاست های خانواده می شود. در ایسلند، سوئد، نروژ و فنلاند – چهار کشور برتر در شاخص ما – زنان حداقل 45 درصد از کرسی های پارلمان را در اختیار دارند. از سوی دیگر در کره جنوبی و ژاپن سهم آنها زیر 20 درصد است.

همه اقدامات ما وزن برابر ندارند. به عنوان مثال، آنهایی که در مورد مادری هستند، وزن کمتری نسبت به آنهایی که همه زنان را تحت تأثیر قرار می دهند، مانند نرخ مشارکت در کار، دارند. میانگین امتیاز امسال کمی بالاتر از سال گذشته است، اگرچه در بیشتر شاخص‌ها نرخ بهبود آهسته بوده است.

در بیشتر کشورها، زنان هنوز در تلاش برای شکستن سقف شیشه ای هستند.

دختر جسور سقف شیشه ای را می شکند

مجسمه ی دختر جسور یا Fearless Girl: مجسمه‌ای برنزی اثر کریستن ویسبال، در خیابان براد، روبروی ساختمان بورس نیویورک در منطقه مالی منهتن در شهر نیویورک است. این مجسمه در 7 مارس 2017 به مناسبت روز جهانی زن در روز بعد نصب شد. یک دختر 4 فوتی (1.2 متر) را به تصویر می کشد که در حال ترویج توانمندسازی زنان است.

به مناسبت روز جهانی زنان در سال 2021 در اجرایی هنری این مجسمه سقف شیشه ای را شکست. چهار سال پس از اولین رویارویی «دختر بی باک» با گاو شارژ وال استریت، شرکت مالی پشت این اثر هنری محبوب، تکه‌های شیشه‌ای را در اطراف مجسمه کوچک برنزی نصب کرده است تا ادای احترامی کند به زنانی که «سقف شیشه‌ای» استعاری را با صعود به پست های رهبری برتر در کسب و کارها و سیاست شکسته‌اند.

طبق روان شناسی اجتماعی قصه محور، تغییر نظام باورهای زنان برای دستیابی به حقوق انسانی خود نیازمند تغییر کلان داستان ها و الگوهای فرهنگی است. این قصه ها و شخصیت های زن ضعیف، حسود یا ایثارگر و .. آن که قرنها در فرهنگ های مردسالار ساخته و ترویج داده شده اند، در ناخوآدگاه زنان باورهای محدودکننده بسیاری را ایجاد کرده است.

برای تغییر زندگی زنان و رسیدن به برابری که به جوامع فرصت استفاده از پتانسیل تمام سرمایه های انسانی خود را می دهد، نیازمند الگوها، داستان ها و باورهای تازه هستیم. آنچه که برای دنیای مدرن و برابر کارآمد باشد.

دختر جسور یا بی باک یک اثر هنری است که سعی در تغییر دیدگاه افراد به توانمندی زنان و خلق قصه های تازه دارد.

شما کدام سقف شیشه ای را شکسته اید یا قصد دارید بشکنید؟

(بخش آخر توسط نویسنده به ترجمه خبر اضافه شده است.)