کوچینگ سوماتیک: تقویت ارتباط ذهن و بدن

مقدمه

حالا نوبت آشنایی با کوچینگ سوماتیک است! در دو مقاله قبلی یعنی تاب آوری و کوچینگ شناختی رفتاری شما با بخشی از آنچه در کارگاه ویژه “کوچینگ و یوگای تاب آوری (RCY)” ارائه می شود آشنا شدید. در این مقاله یک حلقه دیگر از ارتباط ذهن و بدن یعنی کوچینگ سوماتیک که در این کارگاه بیشتر با یوگای تاب آوری آنرا می شناسیم، را باهم بررسی می کنیم. در واقع CBC رویکردی از بالا به پایین است که با شناخت ها و “مغز متفکر” برای ایجاد تغییر کار می کند. رویکردهای بالا به پایین عموماً بدن و سیستم عصبی را بسیار کم درگیر می کنند، اگر اصلاً درگیر کنند! رویکرد سوماتیک در عوض از «پایین به بالا» کار می کند – از طریق تغییر سیستم عصبی خودمختار و تخلیه تروما، استرس و اضطراب را از نظر فیزیولوژیکی کاهش می دهد.

زمانیکه در کارگاههای کوچینگِ کوچ های خارجی شرکت می کردم، بسیار پیش می آمد که از رقص یا سایر حرکات بدنی کششی یا مشخصاً برخی آساناهای یوگا در جریان کوچینگ فردی یا گروهی خود استفاده کنند. کنجکاو شدم و به جستجویم ادامه دادم تا متوجه شدم برای اثربخشی بیشتر گهگاه از ابزار سوماتیک استفاده می کنند! برای همین به مرور بیشتر با آن آشنا شدم و از آن در زندگی شخصی و کوچینگ فردی مراجعانم استفاده کردم. اکنون وقتش رسیده که این ابزار را به شیوه ای حرفه ای با طراحی حرکات توسط یک مربی حرفه ای یوگا در یک کارگاه ویژه معرفی کنیم. این شیوه می تواند سبک خاص شما در ارائه کوچینگ باشد!

در این مقاله بیشتر با کوچینگ سوماتیک آشنا می شوید. اما در ابتدا می خواهم بیشتر در مورد ارتباط ذهن و بدن باهم گفتگو کنیم.

  شما چه نظری دارید؟ ذهن و بدن ما چطور بهم متصلند و چه جور رابطه ای دارند؟

ممکن است مانند مولانا که در اینجا توسط دکتر مصطفی ملکیان بیان شده با هریک از این سه نظر موافق باشید: 

جسم قفس جان

اولين ديدگاه مولانا، ديدگاهي است كه در تاريخ فلسفه آن را به افلاطون نسبت مي‌دهيم؛ آن ديدگاه اين است كه روح انسان پرنده‌اي است كه در قفس جسم او اسير و زنداني شده است. شك نيست كه اگر ارتباط جسم و روح، ارتباط قفس و پرنده باشد، اين ارتباط، سازگارانه و مساعد نيست. قفس براي پرنده امر مطلوبي نيست. در واقع محروم كردن پرنده از هر گونه طيران و سير و پروازگري است. اين ديدگاه در مولانا به كرات تكرار شده است.

دو همسفر نامساعد

ديدگاه دومي هم در آثار مولانا است. در اين ديدگاه، ديگر رابطه جان و تن، مشابه داستان قفس و پرنده نيست، بلكه داستان دو رهرو و همسفر است كه در آن يك همسفر با ديگري نامساعد است، يعني كند است و ميل به سفر ندارد و گويا بدون ميل و رغبت خودش به سفر واداشته شده است و ديگري سخت شايق و مشتاق سفر است و بنابراين اين دو همسفر تا زماني كه با يكديگر هستند، هر دو به هم زيان مي‌رسانند. بنابراين درست اين است كه راه‌شان را از يكديگر جدا كنند و هر يك به مسير خودش برود، يكي با كندي و ديگري با چستي و چالاكي راه را بپيمايد.

از رقابت تا رفاقت

اما ديدگاه سوم درباره رابطه جان و تن در مولانا اين است كه مي‌گويد گاهي رقابت بين جسم و روح وجود دارد و گاهي اين رقابت تبديل به رفاقت مي‌شود. به تعبير ديگر گويا اول جسم با روح كاملا با هم مخالفت دارند و بعد از اينكه روح جسم را تخريب كرد، بعد به آباد كردن همين جسمي مي‌پردازد كه خودش تخريب كرده است. مي‌گويد:

راه جان مر جسم را ويران كند            بعد ويرانيش آبادان كند

يعني مي‌گويد بعد از ويراني و تخريب جسم توسط جان، همان جان آن را آبادان و معمور مي‌سازد.

یا در دفتر اول مثنوی اشاره می کند: 

تن ز جان و جان ز تن مستور نیست           لیک کس را دید جان دستور نیست

اگر از رویکردهای فلسفی و عرفانی به ارتباط این دو بگذریم (در صورت علاقمندی می توانید گوگل کنید و در مورد انواع دیدگاهها از جمله رنه دکارت و … بخوانید)، به نظر می رسد، آنچه علم اخیر به کمک ابزارهای پشرفته بویژه علوم اعصاب به آن پی برده به دیدگاه سوم مولانا یعنی رفاقت و ارتباطی قوی بین جسم و ذهن نزدیک تر است. اما به نظر می رسد دنیای امروز دیدِ جان را نیز تا حدی ممکن کرده است.

مثلا با توجه به تحقیقات و مطالعات علمی، استرس طولانی و شدید و افکار منفی مکرر می توانند سیستم ایمنی بدن ما را تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین افرادی که نگرش مثبتی درباره زندگی دارند در قیاس با افرادی که نگرش شان به زندگی منفی است، کمتر دچار بیماری می شوند. (منبع)

حالا به بررسی این می پردازیم ما چه نقشی در این رفاقت ذهن و بدم داریم؟ چگونه می توانیم سلامت هر دو را باهم پیش ببریم یا از قدرت یکی برای بهبود دیگری استفاده کنیم؟

تعریف کوچینگ سوماتیک

در تنها تعریفی که با گوگل کردن به فارسی می توانیم پیدا کنیم چنین آمده: (اینجا)

کوچینگ سوماتیک (Somatic Coaching): از کلمه یونانی soma گرفته شده و اشاره به جسم در تمامیت مطلق خود دارد. برخی آن را یادگیری تجسم یافته (embodied learning) می نامند زیرا توجه و تمرکز از سر به بدن منتقل می شود. این رویکرد منحصر به فرد، همزیستی تمام جنبه های هوش ما از جمله ذهن، جسم و روح را فراهم می کند.

فواید:

• دسترسی به هوش چندگانه ای که در بدن فرد وجود دارد (معروف به حکمت جسم)
• تمرکز بر استعدادها در اقدامی هدفمند
• ایجاد انعطاف پذیری و تاب آوری

کوچینگ سوماتیک چه می کند؟

(منبع)

عصب شناسی، روانشناسی و زیست شناسی ما مانند بافت پارچه در هم تنیده شده اند و نمی توان آنها را از هم جدا کرد. کوچینگ سوماتیک یا جسمانی این عوامل را در نظر می گیرد که به معنای واقعی کلمه، شما را شکل داده است.

ما در مورد زبان بدن صحبت نمی کنیم، ما در مورد الگوهای عادت شده صحبت می کنیم، مواردی مانند: ظرفیت حرکت به جلو یا عقب نشینی، توانایی تأثیرگذاری  یا ماندن در سایه، استقامت در برابر فشار طولانی مدت؛ مراقبت و توجه به خود و دیگران، شاید خودتان را هم بهتر بشناسید!

• می دانید که دوست دارید در برداشتن تلفن و شبکه سازی برای گسترش کسب و کار خود بهتر عمل کنید.
•  شما ناتوانی عمیقی را در بیان شیوای آنچه که به آن اهمیت می دهید تشخیص می دهید و در این فرآیند به دیگران الهام می دهید که از شما در این امر پیروی کنند.
•  شما واقعاً می‌خواهید که رابطه‌تان کامل باشد، اما بخشی از وجودتان عقب‌نشینی می‌کند و از خود شکننده‌ای محافظت می‌کند که نمی‌خواهد صدمه ببیند. 

حل چنین چالش هایی مستلزم کار با همه شماست، نه فقط با عقل.

احتمالاً از قبل می‌دانید که چه کاری باید انجام دهید، این «چگونه» است که کوچینگ سوماتیک به خوبی به آن می‌پردازد. توجه به کل خود، امکان بیشتری را فراهم می کند – حرکت از تمایل به تمرین مداوم به تحقق آن هدف، حتی لذت بردن در این فرآیند!

هر نگرانی که برای کار روی آن به جلسات بیاورید، رویکرد سوماتیک سودمند خواهد بود. برای رفع افسردگی، باید یاد بگیرید که چگونه شاد باشید، که شامل خود عاطفی و بدن فیزیکی شما می شود. برای برقراری ارتباط مؤثرتر، نه تنها نیاز به یادگیری شناختی مهارت‌ها و تکنیک‌ها دارید، بلکه بدن خود را نیز آموزش می‌دهید تا کلمات را به شیوه‌ای دستوری‌تر بیان کند. برای بهبود روابط باید به طور مؤثرتری ارتباط برقرار کنید و دیدی از اینکه می خواهید رابطه در طول زمان چگونه تکامل یابد داشته باشید.

هر جنبه ای شامل خودِ فکری، خودِ عاطفی و خودِ فیزیکی شما می شود. به این ترتیب ما بر روی آنچه می‌خواهید تجسم کنید تمرکز می‌کنیم، چگونه می‌خواهید در جهان ظاهر شوید، با طراحی و نه تصادفی، دیگران را تحت تأثیر قرار می‌دهیم. با جلب توجه به بدن، آگاهی از تنفس، وضعیت بدنی و تجربه درونی‌تان، بدن به جای اینکه صرفاً وسیله نقلیه ای برای سر باشد، به یک منبع تبدیل می شود. به این ترتیب، به عنوان رهبر زندگی خود، خانواده یا رهبر دیگران در سازمان ها، به منبعی قدرتمند و ارزشمند تبدیل می شود. آیا کنجکاوی شما تحریک شده است؟

آیا سوماتیک شبیه چیزی است که دوست دارید تجربه کنید؟ آیااحساس می کنید کارهای قبلی که انجام داده اید چیزی کم دارد؟

سخن پایانی

دقیقا یک سال پیش در چنین روزهایی استفاده از این روش ها را برای کمک به تاب آوری سوگ یک جدایی آغاز کردم. به مدت دوماه این شیوه ها بسیار به من کمک کردند تا به سلامت از آن شرایط حساس زندگی ام بگذرم. پس از آن کمابیش همچنان در زندگی ام وجود داشت اما نه بطور دایم تا دی ماه گذشته که مجدد برای تاب آوری آنچه در جامعه و درونم تجربه می کردم به این رویکردها در زندگی شخصی ام بازگشتم.

از هفته سوم تشخیص احساسات و هیجاناتم، مدیریت و تجربه شان بهبود یافت، از هفته چهارم با تنظیم ساعت خواب و بهبود کیفیت خواب متعجب شدم، چون اصلاً این بخشی از هدف من نبود. در هفته ششم بصورت اتفاقی به یکی از ترسهایی که همه زندگیم داشتم غلبه کردم و همه اینها شواهدی بود که باعث شدند ادامه دهم.

در ماه دوم، توانستم از بن بست هایی در کارم با تقویت خلاقیت بیرون بیایم. سه ماه است که یوگا را شروع کردم و یک ماه اخیر برای اولین بار در عمرم بصورت منظم باشگاه می روم! همه اینها مرهون تجربه ی شش ماهه از موارد یادشده در سه مقاله اخیر است. این تجربه شخصی من بود، امیدوارم به زودی تجربه هریک از شما را از این دوره بشنویم.

ما برای اطمینان از اثربخشی، دوره را 8 هفته ای طراحی کردیم تا اولین نشانه های تغییر را ببینید. شما با اضافه کردن این مهارت و تمرین هایی که در کارگاه خواهید آموخت به سبک زندگی روزانه تان می توانید اثرات آنرا همیشه در زندگی خود داشته باشید.

من بالاخره در چهل سالگی توانستم سبک زندگی ام را اصلاح کنم و سالم تر زندگی کنم. تردیدهایم برای شروع کارهایی که سالها پشت گوش انداخته بودم تمام شد! فهمیدم من نه اهمال کار بودم، نه کمال گرایی و سایر این کلیشه های مد روز مانع ام بودند! من فقط نیازمند توجه به ذهن و جسمم بودم تا زندگی فکری، جسمی و عاطفی سالم تر و یکپارچه تری را تجربه کنم.

حالا پس از اطمینان از کارکرد این روشها برای خودم و مراجعانم در کوچینگ فردی،  آماده ایم همراه شما باشیم تا تغییرات دلخواهتان را این بار به شیوه موثرتری در کارگاه کوچینگ و یوگای تاب آوری، تجربه کنید.

بخش سوماتیک این کارگاه با تمرکز بر یوگا با کمک مطالعات انجام شده در پژوهش های روش تیمبو (TIMBo) بهمراه آموزش های تخصصی که قبلا دیده بود، طراحی شده است. مشتاقیم در اولین ارائه گروهی این روش ویژه با شما همسفر باشیم. (به روز رسانی: این کارگاه 2 دوره در سال 1402 برگزار شد و دوره سوم آن در بهار 1403 برگزار خواهد شد)